Θιβέτ: Η κορυφή του κόσμου

Λέξεις: Κωνσταντίνος Σφήκας

Η απόλυτη χώρα του Βουδισμού βρίσκεται στην καρδιά της Ασίας με τις οροσειρές των Ιμαλαΐων, Κουντούμ, Καρακόρουμ και Μιν να περικλείουν την χώρα που ονομαζόταν Θιβέτ και από το 1959 αποτελεί κινεζικό έδαφος.

Ας πιάσουμε το νήμα από το κεφάλαιο Γεωγραφία και Γεωμορφολογία: όλη η τεράστια περιοχή είναι ένα αχανές οροπέδιο με πολλές λίμνες.

Οι βουδιστές μοναχοί παρομοιάζουν τα βουνά με νούφαρα, και θεωρούν τη χώρα ευλογημένη από το Θεό του ελέους Αβαλοκιτεσβάρα.

Αυτή η Γεωμορφολογία έκανε το Θιβέτ ένα φυσικό οχυρό , απομονωμένο από τον έξω κόσμο. Βουνά άνω των 4.000 μέτρων, το πιο τραχύ περιβάλλον του κόσμου, η έλλειψη δασών, οι νομάδες που αποτελούσαν τον πληθυσμό του, θερμοκρασίες στους μείον 30 ° Κελσίου φτιάχνουν την εικόνα της χώρας που πάντα ήθελα να επισκεφτώ από παιδί.

Το Γιακ, αυτό το μοναδικό πλάσμα, μια μορφή σκληροτράχηλου βοδιού με την εξημέρωσή του, ήταν ο τρόπος επιβίωσης για τους Θιβετιανούς από πολύ νωρίς (αναφέρεται πως από τον 7ο αιώνα έχουμε καθορισμού του Θιβέτ ως κράτους). Το Γιακ εξημερώθηκε και προσέφερε τον ρουχισμό του (από το τρίχωμα του), την τροφή του (το πολύ ιδιαίτερο βούτυρο του), τις βάρκες και τις σκηνές από το δέρμα του.

Οι Θιβετιανοί καταναλώνουν ακόμα και σήμερα δεκάδες φλυτζάνια τσαγιού βουτύρου γιακ, “τσάμπα” που γίνεται από κριθάρι, αλάτι και βούτυρο γιακ (η κύρια τροφή τους ακόμη και σήμερα) και σπανιότατα κρέας Γιακ (σκληρό βοδινό).

Στο οροπέδιο λοιπόν αυτό που έχει έκταση 1.200.000 τ. χλμ υπάρχει ωφέλιμο έδαφος μόνον 30 εκατοστών πάνω από την παγωμένη γη, με τη μορφή ριζών και χορταριού. Ό,τι καλλιεργείται βρίσκει πρόσφορο έδαφος σε αυτό. Αν χαθεί αυτό το έδαφος η ερημοποίηση της χώρας είναι δεδομένη. Η αξία του περιβάλλοντος είναι θεμελιώδης αρχή του Βουδισμού και θα πρέπει να πούμε πως η λέξη Θιβέτ είναι συνώνυμη του Βουδισμού.

Όπως οι Έλληνες έχουν την Παναγία της Τήνου και την Παναγία Σουμελά, οι Θιβετιανοί έχουν το όρος Καϊλάς στο Δυτικό Θιβέτ, το βουνό των Θεών. Η λατρεία αυτή απαιτεί ανάβαση στα 5.000 μέτρα, προσκύνημα που μπορεί να διαρκέσει και 20 χρόνια και κάλυψη των 52 χιλιομέτρων γύρω του περπατώντας πάντα στη φορά των δεικτών του ρολογιού. Αυτό το καταφέρνουν σε δύο εβδομάδες σε αυτό το απίστευτο υψόμετρο και μετά ξαναρχίζουν.

Οι πιστοί συγκεντρώνουν αρετές με αυτό το προσκύνημα, θα ξαναγεννηθούν ως νέοι άνθρωποι και ο υπέρτατος σκοπός τους είναι η απελευθέρωση από την επίγεια εξάρτηση. Το αιτούμενο είναι η Νιρβάνα. Το περπάτημα αυτό γίνεται στα τέσσερα. Κανονικό τελετουργικό. Γύρω τους κυματίζουν σημαίες προσευχής και λάβαρα, τα οποία ονομάζονται θαρτσόκ. Όπως ανεμίζουν οι πολύχρωμες σημαίες και οι προσκυνητές φωνάζουν “νίκη των θεών”, πετούν χάρτινα φυλαχτά στον αέρα και μετρούν στο βουδιστικό κομποσκοίνι το ” Μάλα” τις αναβάσεις. Τελετουργικό που το είδαμε στα λιγοστά εναπομείναντα μοναστήρια.

Η άφιξή μας στη Λάσα την πρωτεύουσα της “ανεξάρτητης κινεζικής δημοκρατίας του Θιβέτ” ήταν η αρχή αυτού του ταξιδιού.

Στα 3.700 μέτρα η περιήγηση και ανάβαση δεν είναι εύκολο έργο. Οπλιστήκαμε όλοι μας με φιάλες οξυγόνου και ξεκινήσαμε με το ανάκτορο Νορμπουλίγκα που σημαίνει ” νησί του πολύτιμου κοσμήματος” και είχε πάντα ιδιαίτερη θέση στην καρδιά των Θιβετιανών αφού αυτό ήταν το αγαπημένο ανάκτορο του Δαλάι Λάμα.

Ιδρύθηκε τον 17ο αιώνα σε 400 στρέμματα. Πιο φωτεινό από την μοναδική. σκοτεινή Ποτάλα που θα πηγαίναμε αργότερα, χωρίς τείχη, και για δεκαετίες με θεατρικές σκωπτικές παραστάσεις που διακωμωδούσαν φορώντας παραδοσιακές στολές ακόμα και τους μοναχούς. Όπως αντιλαμβανόμαστε σε μια θεοκρατική κοινωνία αστειευόμαστε όχι με τους θεσμούς αλλά με τους φορείς των θεσμών. Μέχρι εκεί….

Δύο όμορφοι ναοί υπήρχαν μέσα στη μικρή λίμνη του ανακτόρου, υπήρχε ζωολογικός κήπος (όχι πια μετά την κινεζική κατοχή) με λεοπαρδάλεις, λύγκες και αντιλόπες του χιονιού.

Σήμερα το ανάκτορο είναι πάρκο του λαού και οι Κινέζοι που φτάνουν καθημερινά στη χώρα(500 άτομα ημερησίως εδώ και δεκαετίες) φορούν ημιαυθεντικές στολές και φωτογραφίζονται σε μια κατάσταση έντονης τουριστικής απαξίωσης.

Με τον εξαιρετικό αρχηγό μας Χριστόφορο Ψωμαδέλλη που είναι Βουδιστής αρχίζουμε να ανακαλύπτουμε τη σημειολογία του Βουδισμού με το δένδρο Μπάνιαν που κάθισε ο Βούδας για ημέρες πολλές στις ρίζες του, τα δύο ελάφια που τον πλησίασαν το απόλυτο 10, το πανίσχυρο συμβολή του Βουδισμού. Είναι μια πρώτη πρόγευση αυτού του μοναδικού πολιτισμού.

Μιλάμε και ρωτάμε για τα Λάγκα, τα ζωγραφισμένα τύμπανα που μαζί με τα κύμβαλα είναι μέρος των καθημερινών τελετουργιών.

Επίσης ακούμε για τα γιγαντιαία Θάγκα, που αποτελούνται από ζωγραφισμένα πανό που απλώνονται σαν επιτείχια χαλιά σε ειδικό κτίριο σε κάθε μοναστήρι. Ατέλειωτα μέτρα υφάσματος ορατά από τους πάντες που φυλάσσονται μέσα σε ειδικές υφασμάτινες θήκες .

Τα Θάγκα κάνουν την εμφάνιση τους μόνο στις πολύ σημαντικές θρησκευτικές ημέρες και ζωγραφισμένα από καλλιτέχνες Norbu σε χαρτί είναι το πιο χαρακτηριστικό μπορεί να πάρει ως ενθύμιο από την χώρα ο εκάστοτε επισκέπτης.

Το ανάκτορο και οι ναοί της Ποτάλα έχουν για τους ντόπιους την ίδια σημασία που έχει ο Παρθενώνας για τους Έλληνες. Κτισμένα σύμφωνα με την παράδοση τον 7ο αιώνα στο Κόκκινο Βουνό από το βασιλιά Σόνγκεν Γκάμπο η Ποτάλα αντικρίζει από ηγεμονική θέση όλη την πόλη της Λάσα. Ο Βασιλιάς παντρεύτηκε δύο πριγκίπισσες από την Κίνα και το Νεπάλ. Οι δύο βουδίστριες βασιλικές σύζυγοι κατάφεραν να επιβάλλουν τον Βουδισμό σαν επίσημη θρησκεία του κράτους.

Μέχρι τότε στην περιοχή υπήρχε ιερό των θεοτήτων Μπον που είχαν σχέση με τα φυσικά φαινόμενα . Η λατρεία τους υφίσταται ως ψήγματα τελετουργιών στις παρυφές του Βουδισμού.Ανακτορα, ο κόκκινος ναός στο κέντρο του κτιριακού συγκροτήματος , γέφυρες από χαλκό και ασημί ( σε προγενέστερες εποχές και μη διατηρημένες πια) το ανάκτορο ανασκευάζεται τον 16 ο αιώνα , επεκτείνεται και αποτέλεσε την επίσημη κατοικία του ηγεμόνα και κέντρο διοίκησης της χώρας.

Και μόνο στην θέα αυτού του μοναδικού συγκροτήματος έρχεται στη σκέψη του επισκέπτη το ΟΜ ΜΑΝΙ ΠΑΝΤΜΕ ΧΑΜ που σημαίνει Δόξα στο άνθος του Λωτού και είναι το πιο ισχυρό Μάντρα(προσευχή) που επαναλαμβάνουν οι μοναχοί και οι πιστοί. Ιστορικά γνωρίζουμε την διαμάχη των αρχαίων μοναστηριών για θρησκευτική και πολιτική επικράτηση αλλά τον 11ο αιώνα ο Μογγόλος αυτοκράτορας Κουμπλάι Χαν έδωσε τον τίτλο του Βασιλιά του Θιβέτ σε έναν ηγούμενο. Αργότερα ιδρύεται το μοναστήρι Γκελούκπα ( των ενάρετων) που κυριαρχεί και στο οποίο ανήκει και ο εξόριστος στην ινδική Νταραμσάλα Δαλάι Λάμα.

Ο Θιβετιανός Λαμαϊσμός μετουσιώθηκε στην παντοδυναμία του ιερατείου υπό την προστασία πάντα των Μογγόλων. Ας μην ξεχνάμε πως όταν η θρησκεία επιβάλει την εξουσία το αποτέλεσμα είναι ακραίο.

Ο 5ος Δαλάι Λάμα το 1645 ξαναχτίζει την Ποτάλα με θεμέλια χαλκού, υπόγειους θησαυρούς, αρχεία και τα πάντα καλύπτονται με αυτό το χαρακτηριστικό παχύ κονίαμα που βλέπουμε και σήμερα.

Έχουμε το κόκκινο παλάτι (πολιτική εξουσία) που περικλείεται στο Λευκό παλάτι (θρησκευτική εξουσία). Ο 7ος Δαλάι Λάμα ερωτύλος και ασύδοτος χάθηκε από το πρόσωπο της ιστορίας ενώ ο 13ος αντιμετώπισε την επιθετική δραστηριότητα της Κίνας, της Ρωσίας και της Βρετανικής αυτοκρατορίας.

Από το 1904 που οι Άγγλοι προσπάθησαν την κατάληψη της χώρας, στο 1910 που είχαμε αντίστοιχες κινήσεις των Κινέζων και την πτώση της κινεζικής δυναστείας των Μαντσού στα 1911 το Θιβέτ κηρύσσει την ανεξαρτησία του, την αυτονομία του και την αυτοδιοίκηση του. Ακολουθούν μεταρρυθμίσεις και ο Μάγος προβλέπει ζοφερές ημέρες να έρχονται.

Η τεθλασμένη κλιμακωτή ανάβαση των 13 ορόφων είναι ένα κατόρθωμα στο υψόμετρο των 3.700 μέτρων. 200 ακόμα μέτρα προστίθενται στα αναφερόμενα 3.700 μέτρα. Στην ουσία χρειάζεσαι το οξυγόνο στην φιάλη. ‘

Το ανάκτορο έχει 400 μέτρα πρόσοψης , 1000 δωμάτια, 10.000 βωμούς και 200.000 αγάλματα. Εδώ αναγνωρίζεις αυτό που ακούμε από το στόμα του αρχηγού μας πως ” η ασύλληπτη γνώση των λίγων συμβαδίζει με την απόλυτη άγνοια των πολλών”. Οι μοναχοί παρά την κινεζική κατοχή γυρνούν τους μύλους προσευχής στα χέρια τους μπροστά στον Βούδα από ορεία κρύσταλλο και στον Βούδα Μαιτρέγια , στα 8 Μαυσωλεία του Δαλάι Λάμα που είναι ολόχρυσα και εμπεριέχουν τις καύσεις των ηγετών τους.

Μοναδική εμπειρία έστω και αν η τουριστική κίνηση που επιβάλλεται και προωθείται από τις κινεζικές αρχές αφαιρεί από την απόλυτη εμπειρία του μνημείου.

Οι φωτογραφίες εντός του κτιρίου απογοητεύονται παντελώς και μόνο στους αύλειους χώρους μπορείς να τραβήξεις ενσταντανέ.

Στην ανάβαση βλέπουμε τα πέντε ιερά χρώματα του Βουδισμού στην κλειστή σκάλα που μόνο ο Δαλαι Λάμα θα χρησιμοποιήσει όταν επιστρέψει ως λυτρωτής του Θιβέτ( κάτι που δεν θα γίνει ποτέ).

Η επίσκεψη στην Ποτάλα στέφεται με επιτυχία και συνοδεύεται από απίστευτη κούραση ενώ ο επόμενος προορισμός μας είναι στην καρδιά της Λάσα ο πιο σημαντικός ναός του Θιβέτ στην καρδιά της παλιάς πόλης και της πλατείας Μπαρκόρ . Ο ναός Τζό Χαγκ μας περιμένει.

Ύψιστος ναός, το πνευματικό κέντρο του Θιβέτ που συνδέεται με τον Σιντάρτα Γκαουτάμα (τον Βούδα που εγκατέλειψε την πριγκιπική του θέση για να αναζητήσει τη Νιρβάνα) είναι εδώ. Στην άλλοτε λίμνη με τους δύο ναούς και τα δύο αγάλματα των συζύγων του βασιλιά που προαναφέραμε, του Σόγκτσεν Γκάμπο έγινε επιχωμάτωση σύμφωνα με την παράδοση τους , έγιναν επεκτάσεις και εδώ το 1950 οι Κινέζοι ερυθροφρουροί του Μάο έκαναν καταστροφές μετατρέποντας τον σε… Χοιροστάσιο!

Ο ναός αποκαταστάθηκε όσο γινόταν και χαρακτηρίζεται από μια άναρχη αρμονία στους όγκους του και στις πολλαπλές στέγες του. Παλιά και νέα θρησκεία ενσωματώνονται αρμονικά ενώ οι πιστοί γύρω από το ναό σερνάμενοι σηκώνονται ,χτυπούν τις παλάμες τους 3 φορές υποδηλώνοντας υποταγή στο μυαλό, στο σώμα και στον ήχο της φωνής ξαναπέφτοντας στο δάπεδο. Αυτό γίνεται γύρω από τον τεράστιο ναό ξανά και ξανά.

Η πίστη εδώ είναι το αντίδοτο στην κινεζική κυριαρχία που αποστρέφεται την θρησκεία.

Άνδρες και γυναίκες ασκούν το προσκύνημα. Τα κατάμαυρα στιλπνά μαλλιά τους αλειμμένα με βούτυρο γιακ , έχοντας 108 πλεξούδες , όσες και οι χάντρες του Μάλα (του βουδιστικού αντικειμένου λατρείας )που αποτελεί τον μαγικό αριθμό που διώχνει την καλοτυχία , λάμπουν στον ολόλαμπρο ήλιο εκεί “στη στέγη του κόσμου”.

Ανάμεσα από το παλάτι και τον ναό ( μεταφορά με λεωφορείο) χαθήκαμε με τον σύντροφό μου σε ένα παρκάκι. Η κούραση τεράστια, η αίσθηση του δεν ξέρω που είναι το λεωφορείο καταλυτική. Αράξαμε ένα τουκ τουκ ( τρίκυκλο ταξί) και ευτυχώς θυμόμουν το όνομα του ναού που θα πηγαίναμε ( επειδή κρατούσα σημειώσεις από την προηγούμενη ημέρα) και λέγοντας με διαφορετική προφορά το όνομα του ναού ο ταξιτζής του τρίκυκλου μας επιβίβασε και μας πήγε στην πλατεία. Η διαδρομή ήταν άκρως διασκεδαστική…

Ο ταξιτζής να μας μιλάει, εμείς να μην καταλαβαίνουμε ούτε λέξη, αλλά συνεννοηθήκαμε. Στην κεντρική πλατεία μπαίνεις μόνον με διαβατήριο. Παντού μπαίνεις με διαβατήριο. Προφανώς με αυτόν τον τρόπο , με το σχετικό σκανάρισμα σε μηχανήματα ελέγχουν οι κατακτητές Κινέζοι τα ονόματα όσων εισέρχονται στον χώρο. Η μεγαλύτερη αντίσταση εναντίον των Κινέζων έλαβε χώρα στην πλατεία Μπαρκόρ , μέσα και έξω από τον ναό Τζο Χαγκ.

Οι κάτοικοι της χώρας φωτογραφίζονται με χαρά και είναι το πιο παραγωγικό ταξίδι με πορτραίτα και σκηνές καθημερινής ζωής βγαλμένα από μια άλλη εποχή.

Το ταξίδι σε αυτή τη μοναδική χώρα συνεχίζεται στην πιο παραδοσιακή πόλη της χώρας το Γκιαντσέ. Η διαδρομή μας φέρνει στην τυρκουάζ λίμνη Γιαμτρόγκ , μια από τις τρείς ιερές λίμνες του Θιβέτ. Η λίμνη έχει σχήμα σκορπιού άρα έχει μια κρυμμένη δύναμη μέσα της. Με έκταση 240 τ.χλμ και φρέσκα νερά και φρέσκα ψάρια η λίμνη στη διάρκεια της ημέρας αποκτά ένα υγρό στεφάνι – σύννεφο όπου κατοικούν τα πνεύματα μέσα του. Ευκαιρία για λατρεία λοιπόν με τις πολύχρωμες σημαίες Θαρτσόκ να κυματίζουν γύρω μας και τον Κινέζο επίδοξο καραόκε τραγουδιστή να μολύνει ως αληθινός Κακοφωνίξ τα αφτιά μας.

Εδώ υπήρχε ένα γυναικείο μοναστήρι όπου η ηγουμένη ταυτιζόταν με την Λευκή Θέα Τάρα . Απίστευτες ίντριγκες ήδη από τον 17ο αιώνα μέχρι το 1930 όταν η ηγουμένη εγκατέλειψε το μοναστήρι , επέστρεψε στο χωριό της , παντρεύτηκε έναν αγρότη και κάπως έτσι διαλύθηκε το μοναστήρι και η τοπική κοινωνία ακόμη σκέφτεται πως μια θέα παντρεύεται έναν θνητό. Ήδη το υψόμετρο ανεβαίνει ψηλότερα και οι κινήσεις μας δυσκολεύουν. Έχουμε αφήσει τα 3.700 και οδεύουμε προς τα 5.500 μέτρα.

Ψηλά στο λόφο δεσπόζει το φρούριο Τσογκ, λεηλατημένο από τους Κινέζους και κλειστό πια. Από εδώ περνούσαν τα καραβάνια από το Σικίμ και το Μπουτάν . Το Θιβέτ πουλούσε στους εμπόρους δερμάτινα είδη, μάλλινα, λεπτά υφάσματα και χαλιά. Εδώ στο τελωνείο του φρουρίου έρεε το χρήμα και γινόντουσαν δύσκολα οι άδειες μετακίνησης. Εδώ έλαβαν χώρα οι συγκρούσεις μεταξύ των Άγγλων προερχόμενων από την αγγλική τότε Ινδία το 1904. Ήταν η πρώτη προσπάθεια κατάληψης της χώρας . Οι νεκροί και θαμμένοι από τους Άγγλους Θιβετιανοί ξεθάβονταν απο τους ντόπιους την νύχτα για να γίνει η Ουρανία ταφή.

Η ανάβαση στα βουνά περιλαμβάνει στάσεις όπου βλέπουμε καταρράκτες, παγετώνες, υψηλές κορυφές( η πιο υψηλή ήταν 7.200 μέτρα) και βλέπουμε Γιακ και θιβετιανά σκυλιά μαστίφ ( ως τουριστικές ατραξιόν- σημεία των καιρών μας).

Η ερώτηση που ανακύπτει για τον κάθε ταξιδιώτη είναι γιατί ήλθα στο Θιβέτ!

Για την απίστευτη φύση με τα πιο ψηλά βουνά του κόσμου, με τα απίστευτα σύννεφα να τρέχουν σαν τρέλα πάνω από τις βουνοκορφές και για τα θιβετιανά μοναστήρια.

Μια χώρα θεοκρατούμενη από την ύπαρξη της που ακολουθεί έναν ιδιαίτερο κλάδο του Βουδισμού.

Και το πρώτο μοναστήρι που επισκεπτόμαστε είναι το Πελκόρ, το μοναστήρι με τις χίλιες εικόνες.. Απίστευτα πολλές αίθουσες κατάγραφες με τον Βούδα Μαιτρέγια, τον χαμογελαστό Βούδα του μέλλοντος. Εδώ το Τάντρα, η θρησκευτική κατεύθυνση είναι η λατρεία της έκστασης από τον διάχυτο ερωτισμό του Σύμπαντος.

Αγοράζουμε Μάλα και άλλα λατρευτικά αντικείμενα( “διαβασμένα” από τους μοναχούς και μου θυμίζει τον Άγιο Όρος πολύ), και περπατάμε στην κεντρική αυλή του μοναστηριού και στους δρόμους του Γκιαντσέ. Όμορφοι δρόμοι που ξέφυγαν από την Κινεζική λαίλαπα για την ώρα…

Αγοράζουμε Μάλα και άλλα λατρευτικά αντικείμενα (“διαβασμένα” από τους μοναχούς και μου θυμίζει τον Άγιο Όρος πολύ) και περπατάμε στην κεντρική αυλή του μοναστηριού και στους δρόμους του Γκιαντσέ. Όμορφοι δρόμοι που ξέφυγαν από την Κινεζική λαίλαπα για την ώρα….

Η χώρα έχει υποστεί μια απίστευτη μετάλλαξη. Ρωτώ τον αρχηγό μας για την εκτίμηση του σχετικά με το πώς θα είναι η χώρα σε 10 χρόνια.

Η απάντηση ; Κινέζικο θεματικό πάρκο. Όποιος θέλει να δει ότι έχει απομείνει από το αληθινό Θιβέτ μπορεί να το κάνει τα επόμενα 5 χρόνια. Μετά, όχι.

Αναχώρηση μετά την πρώτη αυθεντική εμπειρία με τους μοναχούς και τους πιστούς για το Σιγκάτσε και τα μοναστήρια Τασιλούμπο, Ντρέπουγκ και Σέρα.

Και αφού μιλούμε για το θεοκρατικό κράτος του Θιβέτ δεν μπορούμε παρά να μιλήσουμε για τον Δαλάι Λάμα.

Ο σημερινός εξόριστος στην Ινδία ηγέτης του Θιβέτ είναι ο 14 ος προέρχεται από αγροτική οικογένεια. Το ιερατείο πιστεύει πως κάθε νέος Δαλάι Λάμα που αποτελεί μετενσάρκωση του Σιντάρτα Γκαουτάμα (του Βούδα) δημιουργεί γέφυρες με το παρελθόν και το μέλλον. Έτσι, ο Δαλάι Λάμα συνδυάζει τη Νιρβάνα με τη δράση, θεωρείται πνευματικός ηγέτης του κόσμου όλου, κέρδισε το βραβείο Νόμπελ Ειρήνης το 1989.

Ο 13ος πέθανε το 1933 και αξιωματούχοι όργωσαν όλη τη χώρα ψάχνοντας τα σημάδια της ανεύρεσης του επόμενου ηγέτη-Θεού. Στην άφιξη τους σε μια λίμνη είδαν ιριδισμούς και πτυχώσεις του νερού, διάβαζαν τα γράμματα Α Κ Μ, είδαν ένα ναό με Χρυσοστομίδη στέγη, και δίπλα ένα φτωχικό αγροτόσπιτο. Μετά από ψάξιμο 4 χρόνων βρίσκουν το ναό, το σπίτι και το μικρό παιδί στην αυλή του σπιτιού και σε διάλογο ο μικρός προφητεύει ποιος είναι ο επικεφαλής, λέει ονόματα των παρευρισκομένων χωρίς να τους γνωρίζει, περνάει δοκιμασίες , αναγνωρίζει αυθεντικά αντικείμενα σε σχέση με πρόσφατα αντίγραφα που συνδέονταν με τον προκάτοχό του, και αναγορεύεται ως ο 14ος Δαλάι Λάμα στη Λάσα με το όνομα Ίντσε Γιάντσου (Ωκεανός Σοφίας).

Ο νέος ηγέτης προέρχεται από τη φαρδιά των μοναχών Γκελούκπα (κίτρινα καπέλα) και γίνεται ο πολιτικός και θρησκευτικός ηγέτης του Θιβέτ. Οι γονείς του μπορούν να τον επισκέπτονται μόνον μία φορά το μήνα και ακολουθεί μια εξαιρετικά δύσκολη εκπαίδευση. Αυτό το νεαρό παιδί βρέθηκε στην ουσία σε ένα χρυσό “κλουβί” όπως είναι η Ποτάλα ενώ όλη η οικογένεια του κατέχει άμεσα πολύ σημαντικές θέσεις στη. Ιεραρχία. Τα έτη 1951 και 1959 χαρακτηρίζονται από τον περιορισμό της αυτονομίας και τις κινεζικές εισβολές και ο Δ.Λ. καταφεύγει στην ινδική Νταραμσάλα. 100.000 Θιβετιανοί τον ακολουθούν.

Εκεί δημιουργείται μια νέα κυβέρνηση με την ανοχή των Ινδών με καλές συνθήκες παραμονής.. Οι Κινέζοι έξαλλοι για την μυστική φυγή του κάνουν κανονικό πογκρόμ με χιλιάδες νεκρούς Θιβετιανούς εξόριστους, και εξαναγκάζουν σε καταναγκαστική εργασία μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Μικτοί γάμοι επιβάλλονται, υπάρχει σχέδιο μέχρι και αυτή τη στιγμή αλλοίωσης (που έχει επιτευχθεί ήδη) του Θιβέτ, δημογραφικά. Πρόσφατα μάλιστα ο Κινέζος πρόεδρος πήγε στο Θιβέτ όπου τον υποδέχτηκαν “αυθόρμητα” ντόπιοι με χορούς και ενθουσιασμό.

Η αλήθεια είναι πως από τη θεοκρατία πήγαμε στον επίσημο αθεϊσμό του ΚΚ Κίνας. Υποτίθεται πως οι κάτοικοι ασκούν την θρησκεία τους χωρίς πρόβλημα πλην όμως η καταπίεση είναι απίστευτα μεγάλη. Αυτή τη στιγμή αρνούνται να αναδείξει ο 90 χρόνος Δ.Λ. τον διάδοχο του ύστερα από ενδελεχή έρευνα όπως πάντα γινόταν αλλά να τον διορίσουν οι Κινέζοι .

Ο Δ.Λ., 90χρονος πλέον γεμίζει στάδια ακόμα σε όλο τον κόσμο, έχει υποστήριξη από πολλούς σημαντικούς ανθρώπους όπως ο Ρίτσαρντ Γκιρ και ο Μπραντ Πιτ και έχει πει πως ο 15 ΟΕ Δ.Λ δεν θα γεννηθεί σε κατεχόμενη χώρα. Άρα ολοφάνερα θα χρίσει διάδοχο από την Νταραμσάλα της Ινδίας.

Τα αποφθέγματά του είναι εκπληκτικά και παραμένει ένας υπέροχος, μειλίχιος , γλυκός άνθρωπος με απίστευτη ενόραση.

Tο ταξίδι μας φτάνει στο Ξιγκάτσε την δεύτερη μεγαλύτερη πόλη του Θιβέτ στα 3.900 μέτρα μέσα σε μια όμορφη κοιλάδα, σε σύνδεση με το Νεπάλ και το ιερό όρος Καϊλάς που προαναφέραμε.

Αναπτύχθηκε όταν το Γκιαντσέ παρήκμασε και είναι γνωστό για το μοναστήρι Τασιμούμπο με 60 μοναχούς και 4 κολλέγια Ταντρικής διδασκαλίας. Εδώ υπάρχει ακόμα (έστω καλυμμένη ) η παλιά θρησκεία των θεοτήτων Μπον και η φατρία των Κόκκινων καπέλων που ευελπιστούσαν στην κατάληψη της αρχής από τα κίτρινα καπέλα στα οποία ανήκει ο σημερινός Δ.Λ..

Το μοναστήρι ήταν πάντα έδρα του Πάντσε Λάμα που ήταν δεύτερος στην ιεραρχία και θεωρείται μεγάλος δάσκαλος ακόμη και σήμερα. Είναι ένα υπέροχο μοναστήρι που μοιάζει με πολιτεία, με στενά δρομάκια, χαμηλά σπίτια με αυλές, ιερατικές σχολές, βωμούς μέσα, στους καπνούς, σκάλες χτίστες και ξύλινες και φυσικά ατέλειωτους δαιδαλώδεις διαδρόμους.. Τα γαιώδη χρώματα εδώ κυριαρχούν και τα κοντά κουρτινάκια του Θιβέτ μισοσκεπάζουν παράθυρα και πόρτες παντού.

Ο Βούδας Μαϊτρέγια παντού σε στάση διδασκαλίας, το όχημα για τη Νιρβάνα και το μότο του μοναστηριού είναι “Περισσότερη γνώση, λιγότερο Εγώ”. Μαυσωλεία προηγούμενων Δ.Λ. που τα σώματά τους είναι θαμμένα μέσα σε αλάτι, διακοσμημένα με σβάστικες από τιρκουάζ και μυστικιστικά σύμβολα που δίνουν δύναμη παντού. Μια μοναδική εμπειρία ζω, όταν απομονωμένος από το υπόλοιπο πλήθος βρίσκομαι με έναν βωμό όπου η βρωμιά τρυπάει τη μύτη.

Πρόκειται για τα αναθηματικά καντήλια στο ναό μπροστά στα αγάλματα του Βούδα και του Ράμα. Πολλά από αυτά έχουν διάμετρο ένα μέτρο και οι πιστοί καταφθάνουν για να αποτίσουν τιμή στις θεότητες είτε με θερμός γεμάτα λιωμένο βούτυρο από γιακ , είτε με πηχτό, στερεό βούτυρο πάλι από γιακ. Ο Μοναχός παίρνει ένα μικρό μέρος από το ανάθημα για να μπορέσει ο πιστός να πάει και στον διπλανό ναό, στην διπλανή Στούπα κ.ο.κ..

Το βούτυρο λιώνει κάτω από τις δικές των παπουτσιών μου και είναι και αυτή η μυρωδιά του ταγκιασμένου λίπους που ποτίζει τις πολύχρωμες κουρτίνες, τα δοκάρια της οροφής και ό,τι απόμεινε από την καταστροφική πολιτιστική επανάσταση της χήρας του Μάο. Οι καλόγεροι ψέλνουν “μάντρα”, ο ζήλος και η αφοσίωση των πιστών και του μοναχού με έχουν αφήσει μουδιασμένο σε μια γωνιά να παρακολουθώ την λατρεία. Όλα γίνονται με αφοσίωση και ευγένεια. Μοναδική στιγμή.

Η πίστη είναι διάχυτη παντού. Τα πιο σκούρα πρόσωπα είναι αμιγείς Θιβετιανοί και συναντάμε όλες τις ηλικίες.

Στην καρδιά του Μοναστηριού Τασιλούμπο βρίσκονται και δύο σημεία όπου γινόταν οι ουράνιες ταφές πριν δημιουργηθεί το μοναστήρι.

Και εδώ έχουμε ένα έθιμο που κάνει κάθε Ευρωπαίο και δυτικό άνθρωπο να ανασηκώνεται η τρίχα του.

Πάνω σε αυτό τον βράχο, αιώνες πριν ελάμβανε χώρα το παρακάτω τελετουργικό κάθε φορά που πέθαινε κάποιος.

Ένα πτώμα στο Θιβέτ ισοδυναμεί με ένα απλό δέρμα αφού η ψυχή έφυγε για ψηλά.

Επάνω στην κορφή ενός λόφου μέλη της κατώτατης κάστας( κληρονομικά ασκούν το ίδιο επάγγελμα ανά γενιά) θα μεταφερθεί το πτώμα, θα διαβαστεί από έναν μοναχό( στην καλύτερη περίπτωση από έναν Λάμα)και θα αποτελέσει τμήμα του οικοσυστήματος με τον παρακάτω τρόπο:

Με τσεκούρια, πριόνια και σφυριά θα τεμαχιστεί το πτώμα επάνω στην ιερή πέτρα (φωτογραφία πιο πάνω) τα κόκκαλα θα αναμειχθούν μαζί με κριθάρι, οι σάρκες θα απλωθούν και οι εκτελεστές της ταφής θα ανάψουν μια φωτιά όπου ο τολύπες του καπνού θα προσελκύσουν τα όρνεα για να κατασπαράξουν ότι έμεινε από το πτώμα!

Η έλλειψη ξυλείας για καύση του πτώματος η και για να ταφεί σε φέρετρο είναι απαγορευτική.

Επιπροσθέτως σε θερμοκρασίες μείον 30 βαθμών κελσίου κανένα πτώμα δεν θα αποσυντεθεί. Η Καύση γίνεται μόνο στους Λάμα και τα πολύ μικρά παιδιά καταλήγουν στο χώμα. Ας μην ξεχνάμε πως η παροδικότητα είναι πολύ βασική αρχή του Βουδισμού.

Αυτή είναι η Ουρανία ταφή που συνεχίζεται μέχρι και σήμερα μακρυά όμως από τα περίεργα μάτια των τουριστών και των αγνώστων. Γύρω από τον χώρο της τελετουργικής ταφής αναπεταρίζουν τα Θαρτσόκ, οι χαρακτηριστικές σημαίες που οριοθετούν μια ιερή περιοχή.

Η παλιά πρακτική να ρίχνουν τα πτώματα στις λίμνες για να φαγωθούν από τα ψάρια απαγορεύτηκαν αυστηρά από τις κινεζικές αρχές.

Βλέπουμε γυναίκες να μπαίνουν στο μοναστήρι φορώντας Τότσια, ένα καλλυντικό προσώπου για αντηλιακή προστασία με βάση το βούτυρο, το γάλα και τις ρίζες.

Είναι χαρακτηριστικό της χώρας το ότι οι κάτοικοι δεν πλένονται ποτέ.

Ειδικά οι νομάδες που ζουν ακόμα στα 5.000 μέτρα πιστεύουν πως ένα ορισμένο ποσοστό βρωμιάς παρέχει υγιεινή προστασία στο δέρμα από το εξοντωτικό κρύο. Όταν λοιπόν μπαίνουν στη σκηνή (από δέρμα γιάκ) για ύπνο, βγάζουν όλα τους τα ρούχα, μπαίνουν σε μακρινούς υπνόσακκους (από το τρίχωμά του γιακ) και κοιμάται όλη η οικογένεια (ολόγυμνοι μαζί, στους υπνόσακκους). Στο κέντρο της σκηνής καίγονται όλο το βράδυ τα μισοστεγνωμένα κόπρανα των γιακ ως η μόνη καύσιμη ύλη. Τα χειμερινά ρούχα των Θιβετιανών θάβονται στη λάσπη δίπλα από το ποτάμι για 10 μέρες, τα ξεθάβουν, τα αφήνουν να στεγνώσουν, τα τινάζουν με ένα ξύλο και απλά τα φοράνε με τα υπολείμματα της λάσπης.

Οι γυναίκες των Θιβετιανών είναι οι λιγότερο υστερικές στον κόσμο, αφού η κοινωνία τους επιτρέπει να κοιμούνται με όποιο αρσενικό μέλος της οικογένειας της αρέσει.

Σε αυτό το σημείο πρέπει να πούμε λίγα λόγια για τον Θιβετιανό βουδισμό.

Ο Βουδισμός στο Θιβέτ έφτασε από την Ινδία τον 8ο αιώνα. Ήταν ένα περίπλοκο σύνολο τελετουργιών και “μαγικών” με απώτατο σκοπό την κατάκτηση της Νιρβάνα. Αυτό το ρεύμα του Βουδισμού ήταν καταγεγραμμένο σε βιβλία, τις τάντρες, για αυτό και ονομάζεται ταντρισμός. Οι συμμετρικές παραστάσεις πάνω στις οποίες διαλογίζεται ο πιστός, τα μάνταλα, και η συνεχής επανάληψη ιερών φράσεων, είναι δύο μέσα που χρησιμοποιεί ο πιστός.

Η θρησκεία που επικράτησε στο Θιβέτ ήταν μείγμα διδασκαλιών του ταντρισμού και του Μαχαγιάνα.(το μεγάλο όχημα- αναφορά , η διδασκαλία ντάρμα νοείται ως σχέδια η πλοίο που μεταφέρει τους ανθρώπους από τον ωκεανό του πόνου στη Νιρβάνα).

Εκεί αναπτύχθηκε ακόμη περισσότερο από τους πνευματικούς ηγέτες, τους λάμα.

Οι Λάμα ανήκουν σε διαφορετικές σχολές, διαφορετικά μοναστήρια (όσα δεν κατέστρεψαν οι Κινέζοι). Ένα από τα καθήκοντά του Λάμα είναι να καθοδηγήσει το πνεύμα του νεκρού στη διάσταση ανάμεσα από τον θάνατο στην αναγέννηση. Η πνευματική άσκηση είναι η κύρια ασχολία των Λάμα. Υπάρχει λατρεία των λειψάνων των Δαλάι Λάμα (αποτέφρωση και με λάσπη η τέφρα χύνεται σε καλούπι και μπαίνει σε λειψανοθήκες).

Στα μοναστήρια που επιβίωσαν όπως τα Τασιλούμπο, Ντρέπουγκ (το μεγαλύτερο σήμερα με 600 μοναχούς) και στο Σέρα (με 200 μοναχούς από 7.000 που είχε) , έχουμε ναούς, σχολές ταντρικής θεολογίας, ακόμα και διδαχή της αρχαίας θρησκείας Μπον (στη Σέρα).

Εκεί οι μοναχοί “αθλούνται” στον θεολογικό διάλογο. Πώς το κάνουν; Χτυπώντας τις δυο παλάμες ο μοναχός δείχνει τον “αντίπαλο” του θέτοντας μια ερώτηση. Η γρήγορη, ακριβής και σαφής απάντηση εκτιμάται ιδιαίτερα από τους μεγαλύτερους μοναχούς που παρατηρούν τη δραστηριότητα.

Μια μορφή διαλεκτικής που σαν εικόνα ήταν χάρμα οφθαλμών με τους συγκεντρωμένους στη διαδικασία νέους μοναχούς.

Από τις ωραιότερες εικόνες που αντίκρισα σε αυτό το τόσο γοητευτικό ταξίδι μου.

Και κάπου εδώ να προσθέσουμε και λίγη γεωπολιτική.

Αυτή η τόσο ιδιαίτερη χώρα έζησε με την πρακτική της “μη βίας” για χίλια χρόνια επαφιόμενη στην αντιπαλότητα των μεγάλων δυνάμεων της περιοχής που την εποφθαλμιούσαν .Η χώρα έμεινε προσηλωμένη στο θεοκρατικό κράτος με βάση τη λατρεία του ΔΛ. Οι Μογγόλοι, υπεύθυνοι για τα υπέροχα χρώματα στη χώρα προστάτεψαν το Θιβέτ και έκαναν Δ.Λ. πρίγκηπες τους. Η κινεζική δυναστεία των Χαν (που κυριαρχούν ακόμα και σήμερα) στα 1500 μΧ. είχαν σύνορα με το Θιβέτ που τα σεβάστηκαν.

Το τέλος του 2ου ΠΠ το 1945 και το 1949 με την επικράτηση του Μάο Τσε Τουγκ επικεφαλής των κομμουνιστών Κινέζων οδήγησε στην πρώτη και δεύτερη φάση προσάρτησης του Θιβέτ ως αυτόνομη κινεζική επαρχία. Οι Κινέζοι αντιλήφθηκαν την σημασία του Θιβέτ και των ορεινών όγκων του Καρακόρουμ και των Ιμαλαΐων. Η σύρραξη του 1962 με την Ινδία πάνω στα βουνά έδειξε τον δρόμο στην Κίνα του” δεύτερου Σινικού τείχους” και επίσης ήταν ξεκάθαρο πως το Θιβέτ ήταν ο “υδάτινος Πύργος της Κίνας”. Οι πηγές των ποταμών Μεκόνγκ, Γιαγκτσέ και του Κίτρινου ποταμού βρίσκονται εδώ. Εάν δεν ενσωμάτωναν την χώρα στην Κίνα, η Ινδία θα είχε τον πρώτο λόγο.

Και η ακόμα θα διψούσε σύντομα. Σύντομα δημιούργησε οδικό δίκτυο, σιδηρόδρομο και ξεκίνησε τον εποικισμό της χώρας. (60% σήμερα είναι Κινέζοι). Είχαμε συνεχείς εξεγέρσεις, με πολλά θύματα, η κεφαλή της τέως ανεξάρτητης χώρας στα ορεινά της Ινδίας με μηδενική πιθανότητα να γυρίσει πίσω, σύρραξη με την Ινδία το 2018 στις βουνοκορφές των Ιμαλαΐων και πλήρης εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου του Θιβέτ.

Το ταξίδι αυτό ήταν μια εμπειρία πολύ δυνατή που την βιώνεις ακόμα και μέρες μετά , όταν έχεις επιστρέψει στην καθημερινότητά σου. Οι εικόνες της χώρας με τα υπέροχα βουνά, τους παγετώνες prermafrost , τα μοναστήρια του ταντρικού βουδισμού, η τουριστική, αλλά ανυπέρβλητη Ποτάλα, οι μοναχοί να ξεκουκκίζουν το μάλα και να μουρμουρίζουν: Ομ Μάνι Πάντμε Χούμ ελπίζοντας σε ένα καλύτερο αύριο που λογικά δεν θα έλθει ποτέ…

Το προσδόκιμο ζωής ήταν 43 και τώρα, με την κινεζική κατοχή, 68. Εάν αυτός ο δείκτης είναι ευημερία, τότε το Θιβέτ ευτυχεί. Τι είναι όμως μια χώρα που η πνευματικότητά της ψυχορραγεί, και το κέρδος, ο νέος θεός της ανθρωπότητας και ειδικά της υποτιθέμενης κομμουνιστικής (και φυσικά εντελώς καπιταλιστικής) Κίνας έχει αλώσει τις δομές της χώρας.

Ο Δαλάι Λάμα ατενίζει τις κορυφές της χώρας του από την ινδική Νταραμσάλα και εμείς δηλώνουμε γοητευμένοι με ό,τι ζήσαμε στον πολύχρωμο, πνευματικό κόσμο του Θιβέτ.

• Ο Κωνσταντίνος Σφήκας είναι ξεναγός και δημοσιογράφος της Unesco.