Το μεταβολικό σύνδρομο: Αποτελεσματικές λύσεις αντιμετώπισης

Το μεταβολικό σύνδρομο είναι μία διαταραχή που περιλαμβάνει την ταυτόχρονη παρουσία, στο ίδιο άτομο, παθήσεων υψηλού καρδιαγγειακού κινδύνου, όπως η παχυσαρκία, ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, η αρτηριακή υπέρταση και η δυσλιπιδαιμία. Το σύνδρομο αυτό εμφανίζεται στο 40% του πληθυσμού σε άτομα μεγαλύτερα των 60 ετών.

Πού οφείλεται το μεταβολικό σύνδρομο

Το μεταβολικό σύνδρομο θεωρείται ότι προκαλείται, κυρίως, λόγω διατροφής που είναι πλούσια σε λιπαρά και υδατάνθρακες και, όπως είναι φυσικό, παρατηρείται σε μεγαλύτερη συχνότητα στον δυτικό κόσμο.

Η παχυσαρκία και ιδιαίτερα η μορφή της που χαρακτηρίζεται από σημαντική εναπόθεση λίπους ενδοκοιλιακά (σπλαγχνική παχυσαρκία) προκαλεί ελάττωση της δραστικότητας της ενδογενούς ινσουλίνης επί των ιστών (κυρίως, των μυών, του ήπατος και του λιπώδους ιστού), μία κατάσταση που ονομάζεται αντίσταση στην ινσουλίνη και η οποία προδιαθέτει σε μεγάλο βαθμό στην εμφάνιση του συνδρόμου. Επιπλέον, η ελαττωμένη σωματική δραστηριότητα, το χαμηλό βάρος γέννησης, η πάροδος της ηλικίας και το κάπνισμα συνδέονται, επίσης, με το σύνδρομο.

Ποια είναι τα συμπτώματα

Δυστυχώς, το μεταβολικό σύνδρομο είναι συνήθως ύπουλο, με αποτέλεσμα συνήθως να μην υπάρχουν συμπτώματα ή να σχετίζονται με τις επιμέρους παθήσεις που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Τι προβλήματα δημιουργούνται από το μεταβολικό σύνδρομο

Το μεταβολικό σύνδρομο συνδέεται άμεσα με αυξημένο κίνδυνο για εμφάνιση σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2 και καρδιαγγειακών νοσημάτων, όπως έμφραγμα και αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ αποτελεί γενεσιουργό αιτία μίας πλειάδας νοσημάτων, όπως η στεάτωση ήπατος, η χολολιθίαση, η άπνοια στον ύπνο, το σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών και αρκετές μορφές καρκίνου.

Πώς μπορώ να αντιμετωπίσω το μεταβολικό σύνδρομο;

Η παχυσαρκία αποτελεί το πιο σημαντικό αίτιο του συνδρόμου που πρέπει να αντιμετωπίσει ο ασθενής. Με την απώλεια βάρους θα βελτιωθούν οι μεταβολικές διαταραχές, όπως το σάκχαρο, η πίεση και τα αυξημένα λιπίδια, μέσω της βελτίωσης της αντίστασης στην ινσουλίνη.

Γενικά, ο ασθενής θα πρέπει να ακολουθήσει μία υποθερμιδική δίαιτα με πολλά μικρά γεύματα, να εντάξει στην καθημερινότητά του την άσκηση και να διακόψει το κάπνισμα και το αλκοόλ. Επίσης, θα πρέπει να αντιμετωπίσει με ειδική φαρμακευτική αγωγή τις διάφορες μεταβολικές διαταραχές που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Εντούτοις, σε περίπτωση συνύπαρξης παχυσαρκίας με Δείκτη Μάζας Σώματος μεγαλύτερο του 30, η ενδεδειγμένη σύγχρονη αντιμετώπιση (σύμφωνα με τις οδηγίες 51 ενδοκρινολογικών εταιριών παγκοσμίως, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής) του μεταβολικού συνδρόμου και του διαβήτη τύπου 2 είναι η διενέργεια μεταβολικής χειρουργικής επέμβασης. Η μεταβολική χειρουργική βελτιώνει ή και θεραπεύει πλήρως τον διαβήτη τύπου 2, ανεξάρτητα από την απώλεια βάρους, την οποία, ωστόσο, επίσης επιτυγχάνει.

Οταν οι επιπλοκές του διαβήτη «δείχνουν» τον δρόμο για το χειρουργείο

Ο διαβήτης σχετίζεται με την αδυναμία του παγκρέατος να παράγει ινσουλίνη (ορμόνη που ρυθμίζει το σάκχαρο) και με την αύξηση της αντίστασης των κυττάρων στη δράση αυτής της ορμόνης. Οι επιπλοκές του είναι βαρύτατες, περιλαμβάνοντας τύφλωση, τελική νεφρική ανεπάρκεια, έμφραγμα, έλκη κάτω άκρων κ.λπ. Στην Ελλάδα, 3.000 άνθρωποι υποβάλλονται ετησίως σε ακρωτηριασμό λόγω διαβήτη. Υπολογίζεται ότι το ποσοστό των διαβητικών στη χώρα μας έχει τετραπλασιαστεί τα τελευταία 30 χρόνια και σήμερα τα περιστατικά αγγίζουν το ένα εκατομμύριο.

Η πρόληψη της νόσου προϋποθέτει αλλαγή τρόπου ζωής, στόχος βέβαια επιθυμητός, αλλά δύσκολα υλοποιήσιμος. Η φαρμακευτική αγωγή αποσκοπεί στη διατήρηση του σακχάρου του αίματος σε φυσιολογικά επίπεδα, χωρίς όμως να αποτρέπει πάντα τις δυσμενείς εξελίξεις.

Η χειρουργική θεραπεία του σακχαρώδους διαβήτη τύπου 2

Οι βαρύτατες συνέπειες και η ραγδαία εξάπλωση του διαβήτη τύπου 2 έχουν ωθήσει τη διεθνή ιατρική κοινότητα να αναπτύξει χειρουργικές επεμβάσεις που θεραπεύουν οριστικά την ασθένεια. Η εφαρμογή αυτών των επεμβάσεων έχει ξεκινήσει από τις ΗΠΑ, όπου ο διαβήτης αποτελεί πλέον την 3η αιτία θανάτων. Διαβητολογικές εταιρίες στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, όπως η American Diabetes Association, περιλαμβάνουν πλέον τη χειρουργική επέμβαση ως θεραπευτική επιλογή για τους διαβητικούς.

Στόχος των χειρουργικών επεμβάσεων είναι να επανέλθει στο φυσιολογικό το σάκχαρο, χωρίς ο ασθενής να χρειάζεται φάρμακα. Οι επεμβάσεις αυτές βασίζονται στη διαπίστωση πως όταν η τροφή προωθηθεί γρήγορα από το στομάχι στο τελικό τμήμα του λεπτού εντέρου (τον ειλεό), εκκρίνονται από το πεπτικό σύστημα ορμόνες που ομαλοποιούν την παγκρεατική λειτουργία και μειώνουν την αντίσταση στην ινσουλίνη. Ολες αυτές οι επεμβάσεις γίνονται λαπαροσκοπικά (δηλαδή χωρίς τομή).

Χειρουργικές επεμβάσεις κατά του διαβήτη τύπου 2

• Γαστρική παράκαμψη. Με την επέμβαση αυτή, κατευθύνεται ταχύτερα η τροφή στον ειλεό, παρακάμπτοντας το τελικό τμήμα του στομάχου και το αρχικό του λεπτού εντέρου.
• Επιμήκης γαστρεκτομή («μανίκι»). Συνίσταται στην αφαίρεση του γαστρικού θόλου, προσδίδοντας στο στομάχι τη μορφή κυλίνδρου. Ακολούθως, το στομάχι κενώνεται ταχύτερα και οι τροφές κατευθύνονται γρηγορότερα στο λεπτό έντερο.
• Χολοπαγκρεατική εκτροπή. Με την επέμβαση αυτή, οι τροφές περνάνε απευθείας από το στομάχι στον ειλεό, αποδίδοντας πολύ καλά αποτελέσματα στη ρύθμιση του διαβήτη, αλλά με ένα σημαντικό ποσοστό παρενεργειών (όπως διάρροιες σε περίπτωση κατανάλωσης λιπαρών τροφών). Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται σε επιλεγμένες περιπτώσεις βαριάς μορφής διαβήτη.
• Επιμήκης γαστρεκτομή με διμερή έξοδο τροφής. Η επέμβαση αυτή συνίσταται στον διαχωρισμό του λεπτού εντέρου με τη δημιουργία διπλής παράλληλης οδού, που μειώνει τον χρόνο διέλευσης των τροφών μεταξύ του στομάχου και του ειλεού.
• Ειλεϊκή μετάθεση. Η επέμβαση αυτή συνίσταται στη μετάθεση ενός τμήματος του ειλεού στην αφετηρία του λεπτού εντέρου, κοντά στο στομάχι. Με αυτόν τον τρόπο, οι τροφές έρχονται άμεσα σε επαφή με το μετατεθειμένο τμήμα του ειλεού, πριν διασχίσουν τη διαδρομή μέχρι τον τελικό ειλεό.

Η επιλογή της κατάλληλης επέμβασης για κάθε περίπτωση προκύπτει από το διαβητικό ιστορικό του ασθενούς, έπειτα από ολοκληρωμένη ιατρική αξιολόγηση.