Η σιωπηρή αποχώρηση των νοσηλευτών, ένα φαινόμενο που αναπτύσσεται ανησυχητικά τα τελευταία χρόνια, αναδεικνύει την ψυχοσυναισθηματική απόσυρση από το επάγγελμα λόγω εξουθένωσης και έλλειψης αναγνώρισης.
Οι νοσηλευτές, παρά την αφοσίωσή τους, υποφέρουν από ανεπαρκείς συνθήκες εργασίας, διοικητική αναλγησία και ηθική κόπωση, οδηγώντας σε μειωμένη ποιότητα φροντίδας και αυξημένο burnout.
Η αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτεί θεσμικές παρεμβάσεις, ενίσχυση της συμμετοχικότητας και ψυχοκοινωνική στήριξη, ώστε να αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη και η ευημερία στο σύστημα υγείας, αποτρέποντας σοβαρές κοινωνικές συνέπειες.
Διαβάστε παρακάτω
Ένα σιωπηλό «όχι» στην εξουθένωση λένε όλο και περισσότεροι νοσηλευτές που αποσύρονται ψυχικά από τον ρόλο τους. Ο κ. Δημήτρης Σκουτέλης, Πρόεδρος της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας, εξηγεί ποιες είναι οι αιτίες για το φαινόμενο και πώς μπορεί να αντιμετωπιστεί
Η σιωπηρή αποχώρηση (quiet quitting) δεν αποτελεί νέο φαινόμενο στον χώρο της υγειονομικής εργασίας, αλλά τα τελευταία χρόνια αποκτά διαστάσεις κρίσης, ιδίως στο νοσηλευτικό προσωπικό. Πρόκειται για μια ψυχοσυναισθηματική απόσυρση από τον εργασιακό ρόλο, κατά την οποία ο επαγγελματίας δεν εγκαταλείπει τυπικά τη θέση του, αλλά αποσύρεται εσωτερικά, αδρανοποιώντας κάθε πλεονάζουσα επένδυση ενέργειας, δημιουργικότητας ή αυταπάρνησης. Η συναισθηματική αυτή αποστασιοποίηση αποτελεί μορφή αντίστασης, ένα σιωπηλό «όχι» σ’ ένα εργασιακό περιβάλλον που δεν ανταποκρίνεται στις βασικές ανάγκες στήριξης, αναγνώρισης και ισορροπίας.
Αιτίες σιωπηρής αποχώρησης στο νοσηλευτικό χώρο
Η σιωπηρή αποχώρηση των νοσηλευτών δεν προκύπτει από έλλειψη επαγγελματισμού ή αφοσίωσης. Αντιθέτως, είναι το αποτέλεσμα μακροχρόνιας επιβάρυνσης και αδιάλειπτης πίεσης, που οδηγούν σε φαινόμενα ψυχολογικής εξουθένωσης και αποδόμησης του κινήτρου. Οι κυριότεροι παράγοντες είναι:
- Ανεπαρκείς συνθήκες εργασίας: Υποστελέχωση, συχνές βάρδιες, ασαφείς ρόλοι και περιορισμένη δυνατότητα ανάπαυσης επιβαρύνουν τη σωματική και ψυχική υγεία των νοσηλευτών.
- Απουσία αναγνώρισης και ανταμοιβής: Η συστηματική υποεκτίμηση του ρόλου του νοσηλευτή ενισχύει το αίσθημα ματαίωσης και αποξένωσης από το επάγγελμα.
- Διοικητική αναλγησία ή απουσία συμμετοχικότητας: Όταν οι νοσηλευτές δεν συμμετέχουν στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων ή δεν νιώθουν ότι η φωνή τους έχει βαρύτητα, εντείνεται το φαινόμενο της αποστασιοποίησης.
- Ηθική κόπωση (moral injury): Η αναγκαστική παροχή φροντίδας υπό ηθικά ασύμβατες συνθήκες (π.χ. ανεπαρκής χρόνος για αξιοπρεπή φροντίδα) δημιουργεί συναισθήματα ενοχής και απελπισίας.
Συνέπειες για το σύστημα υγείας
Η σιωπηρή αποχώρηση δεν είναι μια ατομική επιλογή χωρίς κόστος. Αντιθέτως, έχει πολλαπλές συνέπειες:
- Ποιοτική υποβάθμιση της φροντίδας
- Αύξηση του κύκλου εργασιακής φθοράς (burnout – turnover)
- Δυσλειτουργίες στη διατμηματική συνεργασία
- Κοινωνικές επιπτώσεις.
Αντιμετώπιση: από την παθητικότητα στην πρόληψη και την ενδυνάμωση
Η αναγνώριση του φαινομένου ως θεσμικό πρόβλημα και όχι ως προσωπική αποτυχία αποτελεί το πρώτο βήμα. Στη συνέχεια, απαιτούνται στρατηγικές σε πολλαπλά επίπεδα:
1. Οργανωτικές παρεμβάσεις
- Σαφής καθορισμός ρόλων και αρμοδιοτήτων
- Ενίσχυση των νοσηλευτικών μονάδων
2. Πολιτικές πρόληψης εξουθένωσης
- Ηγεσία με ενσυναίσθηση και συμμετοχικότητα:
- Κουλτούρα σεβασμού και ακρόασης
- Συμμετοχή νοσηλευτών σε ηγετικές θέσεις
3. Ψυχοκοινωνική στήριξη
- Δομές ψυχικής υγείας για επαγγελματίες υγείας
- Προγράμματα αναστοχασμού και ενδυνάμωσης
4. Εκπαίδευση και πολιτική βούληση
- Εργασιακή ευημερία στην εκπαίδευση
- Νομοθετική κατοχύρωση και επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό
Η σιωπηρή αποχώρηση των νοσηλευτών δεν είναι μια παρέκκλιση, αλλά μια διαρκής κραυγή. Η ανάκτηση της εμπιστοσύνης, του νοήματος και της φροντίδας του εαυτού τους μέσα στο σύστημα δεν είναι πολυτέλεια. Είναι προϋπόθεση επιβίωσης του ίδιου του συστήματος υγείας. Κι αν δεν ακουστεί εγκαίρως αυτή η σιωπή, οι συνέπειες δεν θα είναι μόνο προσωπικές. Θα είναι συλλογικές, διαρθρωτικές και βαθιά κοινωνικές.
Το κείμενο υπογράφει ο κ. Δημήτρης Σκουτέλης, Πρόεδρος της Ένωσης Νοσηλευτών Ελλάδας
Συνοπτικά
- Η σιωπηρή αποχώρηση των νοσηλευτών οφείλεται στην εξουθένωση και την έλλειψη αναγνώρισης, οδηγώντας σε ψυχοσυναισθηματική απόσυρση.
- Οι ανεπαρκείς συνθήκες εργασίας και η διοικητική αναλγησία επιδεινώνουν το φαινόμενο, μειώνοντας την ποιότητα φροντίδας και αυξάνοντας το burnout.
- Η αντιμετώπιση απαιτεί θεσμικές παρεμβάσεις, ενίσχυση της συμμετοχικότητας και ψυχοκοινωνική στήριξη για την αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στο σύστημα υγείας.
- Η σιωπηρή αποχώρηση είναι μια συλλογική πρόκληση με βαθιές κοινωνικές συνέπειες, απαιτώντας άμεση δράση για την επιβίωση του συστήματος υγείας.