Οι τελευταίες έρευνες αποκαλύπτουν μια ανησυχητική αύξηση των διαγνώσεων καρκίνου σε άτομα κάτω των 50 ετών, με ποσοστά που έχουν εκτιναχθεί παγκοσμίως κατά 79% μεταξύ 1990 και 2019. Αυτή η τάση συνδέεται με παράγοντες όπως η αλλαγή στον τρόπο ζωής, η κακή διατροφή και η περιβαλλοντική ρύπανση, ενώ οι λόγοι πίσω από αυτήν παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστοι. Οι ειδικοί τονίζουν την ανάγκη για καλύτερη εκπαίδευση των γιατρών και την αναθεώρηση στρατηγικών πρόληψης για την έγκαιρη ανίχνευση και υποστήριξη των νεότερων ασθενών.
Μια ανησυχητική τάση παρατηρείται τα τελευταία χρόνια στις ανεπτυγμένες χώρες, οι οποίες «βλέπουν» σημαντική αύξηση των διαγνώσεων καρκίνου σε άτομα κάτω των 50 ετών. Το θέμα απασχόλησε ξανά στο πρόσφατο παρελθόν, λόγω των περιπτώσεων δημόσιων προσώπων, όπως η Κέιτ Μίντλετον και η ηθοποιός Ολίβια Μαν (40 ετών και οι δύο) που μοιράστηκαν τις ιστορίες τους. Αρκετές διεθνείς μελέτες, ωστόσο, έχουν κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου πολύ νωρίτερα. Κι ενώ η αύξηση των περιστατικών εξηγείται εν μέρει από τη βελτίωση των διαγνωστικών μεθόδων, σε καμία περίπτωση δεν οφείλεται αποκλειστικά σε αυτό, όπως αναφέρει ρεπορτάζ της Βίκυς Βενιού στο Πρώτο Θέμα.
Σύμφωνα με μελέτη του 2023 στο BMJ Oncology, το διάστημα 1990-2019 παρατηρείται σε παγκόσμιο επίπεδο αύξηση 79% των διαγνώσεων καρκίνου σε νέους ενήλικες και άνοδος 28% της θνησιμότητας των ογκολογικών ασθενών κάτω των 50 ετών. Μια καναδική ανασκόπηση του 2020, επιπλέον, αποκάλυψε ότι τα τελευταία 30 χρόνια παρατηρείται αύξηση της συχνότητας εμφάνισης 13 τύπων καρκίνου στους νεότερους ενήλικες (κυρίως στην ηλικιακή ομάδα 20-49 ετών) με τις περισσότερες περιπτώσεις να αφορούν σε περιστατικά καρκίνου παχέος εντέρου, μαστού, τραχήλου της μήτρας, νεφρών και παγκρέατος. Ωστόσο, οι λόγοι γι’ αυτή την τάση παραμένουν σε μεγάλο βαθμό αδιευκρίνιστοι.
Ο ρόλος του τρόπου ζωής και του περιβάλλοντος
Σύμφωνα με τον Darren Brenner, επιδημιολόγο καρκίνου και επικεφαλής της ερευνητικής ομάδας στο Πανεπιστήμιο του Κάλγκαρι, η διαθέσιμη έρευνα δείχνει μια ισχυρή συσχέτιση μεταξύ των αλλαγών στον τρόπο ζωής και τη διατροφή και ορισμένων τύπων καρκίνου. Οι δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε κόκκινο κρέας, σάκχαρα, εξαιρετικά επεξεργασμένες και πλούσιες σε λιπαρά τροφές, σε συνδυασμό με την καθιστική ζωή και την υπερβολική χρήση αντιβιοτικών, που καταστρέφουν τα υγιή βακτήρια του εντέρου, έχουν ενισχύσει τα ποσοστά παχυσαρκίας, που αποτελεί γνωστό παράγοντα κινδύνου. Επιπροσθέτως, μια μελέτη του 2022 αναδεικνύει ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο: Οι σημερινοί ενήλικες εκτίθενται σε παράγοντες κινδύνου (περιβαλλοντικοί ρύποι, κακή διατροφή, καθιστική ζωή) νωρίτερα απ’ ό,τι οι προηγούμενες γενιές.
«Οι καρκίνοι οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στον τρόπο ζωής και στο περιβάλλον. Ένας επιβαρυντικός παράγοντας, όμως, χρειάζεται πολλά χρόνια για να οδηγήσει έναν οργανισμό σε καρκίνο», λέει η Ντόρα Ψαλτοπούλου, καθηγήτρια Επιδημιολογίας και Προληπτικής Ιατρικής στην Ιατρική Σχολή ΕΚΠΑ. «Οι λόγοι είναι πολλοί και δεν τους έχουμε ξεκαθαρίσει όλους. Είναι πιθανό η αύξηση των περιστατικών να οφείλεται στη ρύπανση του περιβάλλοντος. Γίνεται μια μεγάλη προσπάθεια από την επιστημονική κοινότητα να διαπιστωθεί σε ποιο βαθμό επηρεάζει την εμφάνιση καρκίνου, είτε μέσω της τροφικής αλυσίδας, είτε μέσω της μόλυνσης της ατμόσφαιρας», προσθέτει.
Κενά στην έρευνα
Παρά τα αυξανόμενα ποσοστά και το γεγονός ότι ο καρκίνος στις νεότερες ηλικίες είναι συχνά είναι πιο επιθετικός και οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας, η έρευνα παραμένει ελλιπής. Επιπλέον, οι περισσότερες επιστημονικές μελέτες εξακολουθούν να επικεντρώνονται σε μεγαλύτερες ηλικιακές ομάδες, αλλά και να εστιάζουν στη θεραπεία και όχι την πρόληψη.
Για τους νέους ενήλικες, όμως, η επιβίωση από τον καρκίνο σημαίνει συχνά την αντιμετώπιση δια βίου προκλήσεων. Οι θεραπείες μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα, χρόνιο πόνο, κόπωση και γνωστικά προβλήματα, ενώ μεγάλο είναι και το συναισθηματικό φορτίο των ογκολογικών ασθενών. Για το λόγο αυτό, οι ειδικοί επισημαίνουν την ανάγκη επαναξιολόγησης των εθνικών στρατηγικών πρόληψης, συμπεριλαμβανομένης της μείωσης του ορίου ηλικίας για την έναρξη προσυμπτωματικού ελέγχου.
Παράλληλα, σημαντικό είναι οι γιατροί να εκπαιδευτούν ώστε να ανιχνεύουν τα ύποπτα συμπτώματα στους νέους ασθενείς και να μην υποτιμούν τον κίνδυνο. «Αν δούμε αιμορραγία, αλλαγή ενός σπίλου, γαστρεντερικές διαταραχές, έναν πόνο που επιμένει, κάποιο ογκίδιο στο στήθος, πυρετό ή δέκατα που μένουν σταθερά, κάποιους πονοκεφάλους, ανεξήγητη απώλεια σωματικού βάρους, θα πρέπει να απευθυνθούμε στον γιατρό, ώστε να αποκλείσει την ύπαρξη κακοήθειας», τονίζει η κ. Ψαλτοπούλου. Τέλος, σημαντική είναι, φυσικά, η θέσπιση προγραμμάτων υποστήριξης τόσο της σωματικής, όσο και της ψυχικής υγείας των ογκολογικών ασθενών. Τέτοιες πρωτοβουλίες μπορούν να κάνουν τη διαφορά μεταξύ της απλής επιβίωσης και της ευημερίας των ανθρώπων που επιβιώνουν από μια νεοπλασία.